Les approches plurielles des langues et des cultures
Un outil didactique pour une éducation plurilingue et interculturelle intégrée

Date : 14 et 21 novembre 2020
Format : événement en ligne
Organisation locale : Doina SPITA, vice-présidente de la Fédération internationale des professeurs de français (FIPF)
Experts du CELV :Ildikó Lőrincz (Hongrie), Jean-François de Pietro (Suisse)
23 participants : 14 enseignants de FLE de secondaire, 3 enseignants de DNL en français, 3 étudiants futurs enseignants de FLE, 3 professeurs d’université (Roumanie)

En tant que professeurs de langues au XXIème siècle, nous avons besoin de savoirs et de savoir-faire permettant la mise en place de dispositifs de travail qui aident les apprenants à prendre conscience de leur potentiel plurilingue pour ensuite le valoriser dans des situations de communication multilingue, si fréquentes aussi bien dans le monde réel que virtuel.

Or, force est de reconnaître qu’une telle méthodologie innovante, adaptée aux nouveaux défis de l’enseignement-apprentissage des langues dans le contexte du plurilinguisme occupe une place bien modeste dans les programmes de formation initiale et continue de la plupart des pays. C’est la raison pour laquelle faire participer les différents enseignants et futurs enseignants de et en français à un tel module de formation représente une priorité.

L’atelier « Les approches plurielles des langues et des cultures en classe de français langue étrangère (FLE) et de disciplines non linguistiques (DNL) en français » a parfaitement répondu à ces objectifs. A son issue, les participants ont fait preuve d’avoir compris les enjeux de la nouvelle méthodologie, d’avoir intégré les opportunités du Cadre de référence pour les approches plurielles des langues et des cultures (CARAP) et même d’être capables de concevoir des modules spécifiques autonomes et ainsi valoriser les approches plurielles et le numérique comme vecteurs de motivation de l’apprentissage.

Doina SPITA, coordinatrice locale de la formation

• CARAP : Un cadre de référence pour les approches plurielles des langues et des cultures
• L'offre de formation et de conseil pour les États membres du CELV « Les approches plurielles des langues et descultures – Un outil didactique pour une éducation plurilingue et interculturelle intégrée »
• Programme de l'événement CARAP en ligne (publié sur la page Facebook de l'Université Alexandru Ioan Cuza de Iasi, Roumanie)
• Suivez les actualités de la Fédération internationale des professeurs de français (FIPF) (site web)

Actualités en roumain

Ca profesori de limbi ai secolului XXI, avem nevoie să știm să concepem dispozitive de lucru care să-i ajute pe elevi/studenți să-și descopere și conștientizeze potențialul plurilingv pentru a-l putea mai apoi valorifica în situațiile de comunicare multilingvă, atât de frecvente în lumea reală ca și în cea virtuală.

Trebuie să recunoaștem că o asemenea metodologie inovatoare, adaptată noilor provocări ale predării-învățării limbilor în contextul plurilingvismului, ocupă un loc foarte modest în programele de formare inițială și continuă din majoritatea țărilor. Acesta este motivul pentru care considerăm că a-i antrena pe profesorii sau viitorii profesori de franceză sau de DNL în franceză să participe la o asemenea formare reprezintă o prioritate.

Atelierul  Les approches plurielles des langues et des cultures en classe de FLE et de DNL en français a răspuns perfect acestor deziderate. La terminarea sa, participanții au putut dovedi că au înțeles provocările noii metodologii, că au integrat oportunitățile CARAP-ului și că sunt capabili să conceapă module specifice autonome valorificând astfel beneficiile abordărilor pluraliste și ale digitalizării ca vectori de motivare a învățării.

Date : 7 et 8 octobre 2019
Lieu : Atelier Canopé de la Marne, Reims
Organisation : Rectorat de l’académie de Reims
Experts du CELV : Michel Candelier, France; Jean François de Pietro, Switzerland
Participants : cadres et décideurs en éducation de l’Académie (7 octobre( ; enseignants et formateurs impliqués dans les projets d’éveil aux langues au sein de leurs établissements (8 octobre)

Les approches plurielles – en particulier l’éveil aux langues et la didactique intégrée des langues – sont inscrites dans les nouveaux programmes (de 2015 et de 2016). Sous l’impulsion de Madame la rectrice de l’Académie de Reims, un projet visant à l’intégration progressive de ces approches dans les classes s’est développé et a pu bénéficier du concours de Michel Candelier et Francis Goullier pour sa définition.

Le séminaire soutenu par le CELV a permis de dresser un bilan d’étape en vue de l’extension progressive de l’expérimentation. Ce séminaire a contribué à :

• proposer des compléments de formation, destinées à des personnes ayant participé aux expérimentations, comprenant, outre des exposés pratiques, des présentations croisées du travail réalisé, donnant lieu à un examen critique (avancées réalisées et problèmes rencontrés) (une journée, séances plénières et ateliers) ;
• offrir guidage et conseil, avec la participation des responsables éducatifs ayant assuré le suivi des expérimentations, en présence de Madame la rectrice ;
• sensibiliser de nouveaux personnels à ces questions ;
• valoriser l’action de l’académie auprès des partenaires (collectivités territoriales) ;
• réunir des acteurs européens engagés dans cette même dynamique.

L’ensemble des ressources est disponible sur le Padlet « Éveil à la diversité linguistique », accessible à : https://fr.padlet.com/eric_hornewer/zu1x174rdxbp.

En savoir plus

• CARAP : Un cadre de référence pour les approches plurielles des langues et des cultures 
  
  
• L'offre de formation et de conseil pour les États membres du CELV « Les approches plurielles des langues et descultures – Un outil didactique pour une éducation plurilingue et interculturelle intégrée »

Date et lieu : 27-28 septembre 2019, Université française d'Arménie
Organisation locale : Zaruhi Soghomonyan, Université française d'Arménie
Équipe de formation du CELV : Brigitte Gerber (Suisse) et Petra Daryai-Hansen (Danemark)
Participants : 25; enseignants d'université, conférenciers, 1 instituteur.

Les enseignants éprouvent parfois beaucoup de difficultés à définir les résultats d'apprentissage escomptés par leçon, en particulier lorsqu'il s'agit de cibler des aptitudes, des compétences et des attitudes non techniques et/ou transférables. Ils affirment souvent que l'évaluation des connaissances est facile, car il s'agit d'informations factuelles. Mais les aptitudes et les compétences se transforment parfois en un cauchemar. Les descripteurs CARAP offrent aux enseignants une excellente occasion d'opter pour un éventail de compétences et d'attitudes qu'ils trouveront appropriées pour leur propre programme et conformes au Cadre national des qualifications de l'Arménie. La formation a fourni une orientation et un outil pratique pour intégrer le CARAP dans le programme d'études, transformant ainsi les résultats d'apprentissage escomptés en objectifs réalisables.

Zaruhi Soghomonyan, organisatrice locale

• CARAP : Un cadre de référence pour les approches plurielles des langues et des cultures : https://carap.ecml.at
• Plus d'informations sur cette offre de formation et de conseil pour les Etats membres du CELV

Version arménienne:

Որպես դասավանդողներ, հաճախ դժվարանում ենք յուրաքանչյուր դասի շրջանակներում ակնկալվող վերջնարդյունքներ առանձնացնել՝ հատկապես, երբ դրանք վերաբերում են փափուկ եւ/կամ փոխանցելի հմտություններին, կարողություններին: Հաճախ պնդում ենք, որ հեշտ է գնահատել գիտելիքը, քանզի այստեղ հիմնականում գործ ունենք փաստացի տեղեկատվության հետ, մինչդեռ հմտությունների եւ կարողությունների գնահատումը հաճախ կարող է իրական մղձավանջի վերածվել: FREPA նկարագրիչները հիսաքանչ հնարավորություն են տալիս դասավանդողներին ընտրություն կատարել այն հմտություների եւ կարողությունների մեջ, որ նրանք ցանկանում են զարգացնել այս կամ այն դասի շրջանակներում: Նկարագրիչները հեշտությամբ կարելի է համապատասախանեցնել հաստատության ծրագրին, ինչպես նաեւ որակավորումների ազգային շրջանակի պահանջներին: Վերապատրաստման շրջանակներում մասնակիցներին ուղղորդում եւ պրակտիկ գոծիքակազմ տրամադրվեց առ այն, թե ինչպես է կարելի նկարագրիչները վերածել ակնկալվող վերջնարդյունքների՝ հասանելի թիրախներ ամրագրելու համար:

Date : 25-26 octobre 2018
Lieu : Université française d'Arménie
Organisatrice locale :  Zaruhi Soghomonyan
Experts du CELV : Petra Daryai-Hansen et Brigitte Gerber
Participants : 36 ;

• Représentants d‘établissements d'enseignement supérieur : enseignants, directeurs de chaires
• Représentants d'écoles : professeurs d'anglais ;
• Enseignants de centres de langues ;
• Représentants de l'AELTA (Association des professeurs d'anglais d'Arménie) ;
• Représentant de Cambridge Assessment English

Comme l'a très précisément souligné l'un des participants à l'atelier de formation, nous avons connu un certain nombre de périodes turbulentes. Nous avons été écoliers pendant l'Union soviétique, quand on nous enseignait surtout par la méthode de traduction grammaticale, avec un très petit accent sur la production. Puis après l'indépendance, quand nous avons entrepris nos études supérieures, on nous a enseigné qu'il ne servait à rien de comparer les langues en les enseignant, à cause des interférences négatives. Et après avoir obtenu nos diplômes, quand nous avons participé à une série de formations, ateliers et séminaires, on a exprimé la conviction que rien dans ce monde ne peut exister si les langues ne coexistent pas avec les autres choses.

Cette formation particulière est venue confirmer notre conviction que la prise de conscience des différences permet d'éviter les interférences. Parmi les idées clés que les participants ont récoltées et d’autres aspects importants auxquels ils ont été sensibilisés, ceux qui se transformeront définitivement en slogan affirment que «toutes les occasions doivent être saisies pour encourager les élèves à utiliser les connaissances et les compétences acquises dans les langues qu'on leur enseigne ou qu'ils connaissent, afin de souligner les points de convergence, de les aider à comprendre le fonctionnement des langues et à développer leur répertoire multilingue de manière optimale».

Cet atelier est unique en son genre, car il est parfaitement adapté aux besoins du public cible. Il ne s'agit pas d'un événement de masse auquel les participants devront consacrer du temps et qui leur offrira seulement une possibilité de réseautage et, dans le meilleur des cas, d'apprendre quelque chose de nouveau.

 Zaruhi Soghomonyan, organisatrice locale

• Plus d'informations sur l'offre de formation et de conseil du CELV pour les Etats membres

VERSION EN ARMENIEN

Ինչպես իրավացիորեն նշվեց աշխատաժողովի մասնակիցներից մեկի կողմից, մենք ականատես ենք եղել մի շարք վայրիվերումների. մասնավորապես՝ դպրոցական տարիներին սովորել ենք հիմնականում քերականական-թարգմանական մեթոդով, Սովետական Միության փլուզումից հետո մեզ հավաստիացնում էին, որ չի կարելի լեզու դասավանդել այլ լեզուների հետ համեմատությամբ, քանզի առկա տարբերությունները կարող են շփոթի առարկա դառնալ, բուհն ավարտելուց հետո այն աշխատաժողովները, սեմինարներն ու վերապատրաստումները, որոնց մասնակցում էինք «աղաղակում» էին, որ ոչ մի լեզու չի կարող մեկուսացված դասավանդվել, թեկուզ և այն պարզ պատճառով, որ բնության մեջ ոչինչ մեկուսի չէ և չի կարող գոյություն ունենալ, եթե չգոյակցի այլ երևույթների կամ իրերի հետ: Սույն աշխատաժողովը եկավ արմատավորելու մեր այն համոզմունքը, որ անհրաժեշտ է ի ցույց դնել լեզուների միջև գոյություն ունեցող տարբերությունները՝ բացասական 4 միջամտությունից խուսափելու համար: Աշխատաժողովի ընթացքում ստացված գաղափարներից թերևս ամենաթևավորը, որը կարգախոսի էր վերածվել բոլոր մասնակիցների համար այն է, որ յուրաքանչյուր հնարավորություն պետք է օգտագործվի, որպեսզի սովորողներին խրախուսվի օգտագործել այն գիտելիքները և հմտությունները, որ ստացել են լեզուների ուսուցման ընթացքում, որպեսզի օգնենք նրանց հասկանալ, թե ինչպես են լեզուներն աշխատում, ինչպես նաև օպտիմալ կերպով զարգացնենք սովորողների բազմալեզվական ռեպերտուարը: Սույն աշխատաժողովը յուրօրինակ է իր տեսակի մեջ, քանզի այն լիովին թիրախահեն է. լիովին արտացոլում է մասնակիցների կարիքները և այն չի կարելի դասել այնպիսի աշխատաժողովների շարքին, որոնք մասսայական բնույթ են կրում, և դրանց միակ ավելացված արժեքն այն է, որ հնարավորություն են ընձեռում կապեր հաստատել, ժամանակ անցկացնել, և, լավագույն դեպքում՝ ինչ-ինչ բաներ սովորել:

Organisation locale : Chaïdo Natsi,Centre régional de formation d’Ioannina, en collaboration avec les Directions régionales d’enseignement primaire et secondaire des Iles Ioniennes et d’Épire.

ECML experts: Lőrincz Ildikó et Jean-François de Pietro.

Participants : 34 ; des enseignants de langues étrangères (de français, d’anglais, et d’allemand), des conseillères scolaires de français, d’anglais et de grec, des formateurs d’enseignants de langues étrangères, une étudiante de l’Université Ionienne de Corfou (Department of Foreign Languages Translation and Interpreting), une professeure de l’Université Aristote de Thessaloniki (Département de langue et littérature françaises) et l’Attaché de coopération éducative de l’Institut français de Grèce.

 *****

Durant cette formation, les participant.e.s ont eu l’occasion de se familiariser avec les approches plurielles et les outils proposés par le site du Cadre de référence pour les approches plurielles des langues et des cultures (CARAP), à savoir les descripteurs, les matériaux didactiques en ligne, ainsi que les modules d’ (auto-)formation.

Plus précisément, les formateurs tout en créant une bonne atmosphère de travail et en gardant un bon équilibre entre le temps consacré à la théorie et celui donné aux réactions des participant.e.s, les ont aidés d’une part, à reconnaître les apports spécifiques des approches plurielles et de l’autre, à enrichir leurs connaissances et compétences afin d’aider leurs apprenants de façon concrète à développer leurs compétences plurilingues et interculturelles.

Des échanges fructueux sur des difficultés d’ordre didactique et pédagogique que les enseignants pensent rencontrer au cours de leur enseignement et des exemples concrets pris du contexte européen ainsi que du contexte éducatif des participant.e.s ont permis aux enseignants de découvrir des liens entre les descripteurs du CARAP et les orientations de leur curriculum.

Ainsi les participant.e.s pensent être en mesure de concevoir des activités d’enseignement-apprentissage qui impliquent plusieurs variétés linguistiques et culturelles et d’intégrer également des activités pédagogiques qui permettent de développer une perception positive envers les différentes langues et cultures.

Chaïdo Natsi, coordinatrice locale

• En savoir plus sur les services de formation et de conseil du CELV pour les Etats membres «Education plurilingue - Compétences plurilingues et interculturelles : descripteurs et matériaux didactiques (CARAP)»

   

Version grecque

Στη διάρκεια αυτής της επιμόρφωσης οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να εξοικειωθούν με τις πλουραλιστικές προσεγγίσεις και τα εργαλεία που προσφέρονται στην ιστοσελίδα του CARAP/FREPA, δηλαδή τους περιγραφητές, το διαδικτυακό διδακτικό υλικό, και τις ενότητες (αυτο -) επιμόρφωσης.

Συγκεκριμένα, οι επιμορφωτές, δημιουργώντας μια καλή ατμόσφαιρα εργασίας και διατηρώντας μια καλή ισορροπία μεταξύ του χρόνου που δαπανήθηκε για τη θεωρία και αυτού που δόθηκε για τις αντιδράσεις των συμμετεχόντων, τους βοήθησαν αφενός, να αναγνωρίσουν την προσφορά των πλουραλιστικών προσεγγίσεων και, αφετέρου, να εμπλουτίσουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους, προκειμένου να βοηθήσουν με συγκεκριμένο τρόπο τους μαθητές τους να αναπτύξουν τις πολυγλωσσικές και διαπολιτισμικές τους δεξιότητες.

Η γόνιμη ανταλλαγή απόψεων σχετικά με δυσκολίες διδακτικής και παιδαγωγικής φύσης που οι καθηγητές πιστεύουν ότι θα συναντήσουν κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας και παραδείγματα τόσο από το ευρωπαϊκό πλαίσιο, όσο και από το εκπαιδευτικό πλαίσιο των συμμετεχόντων, επέτρεψε στους εκπαιδευτικούς να ανακαλύψουν τις συνδέσεις ανάμεσα στους περιγραφητές του CARAP/FREPA και τις κατευθύνσεις του προγράμματος σπουδών τους.

Οι συμμετέχοντες θεωρούν ότι μπορούν να αναπτύξουν δραστηριότητες διδασκαλίας-εκμάθησης που να περιλαμβάνουν πολλές γλωσσικές και πολιτισμικές ποικιλίες και επίσης να ενσωματώσουν παιδαγωγικές δραστηριότητες που θα επιτρέπουν μια θετική αντίληψη για τις διαφορετικές γλώσσες και πολιτισμούς.